U ovoj evropskoj civilizaciji žene su pre 2.500 godina imale ista prava kao muškarci

Etrurci su plemena koja su naseljavala deo antičke Italije. Oni su na Apeninskom poluostrvu stvorili prvu veliku civilizaciju, čiji uticaj na Rimljane postaje sve više očigledan.

Foto: Shutterstock

Upravo su Etrurci naučili Rimljane alfabetu i brojevima, kao i mnogim elementima u arhitekturi, umetnosti, religiji i odevanju. Toga je bila etrurski izum, a dorski stub etrurskog stila postao je glavni element renesansne i klasicističke arhitekture.

Geografski uslovi i prirodna bogatstva

Antička Etrurija se nalazila u srednjoj Italiji, ograničena na zapadu Tirenskim morem (za koje su Grci već rano priznali da pripada narodu Tyrrhēnoi), na severu rekom Arno, a na istoku i jugu rekom Tibar.

Ova se oblast velikim delom poklapa sa današnjom Toskanom, te s delovima Lacija i Umbrije. Glavno prirodno bogatstvo ove oblasti, koje je nesumnjivo imalo važnu ulogu u etrurskoj trgovini i razvoju gradova, bile su bogate naslage metala, kako u severnoj, tako i u južnoj Etruriji.

Na jugu, u primorskoj oblasti koja se prostirala između prvih velikih etrurskih gradova Tarkvinija (Tarquinii) i Cere (Cerae, danas cerveteri), niske planine Tolfa su pružale zalihe bakra, gvožđa i kalaja.

Arheološki podaci

Nepostojanje etrurske književnosti i opštepoznata pristrasnost i kontradiktorni prikazi etrurske istorije koje su nam ostavili grčki i rimski pisci stvaraju jednu situaciju u kojoj je za razumevanje Etruraca osnovno pažljivo proučavanje njihovih vidljivih ostataka.

Arheološki konteksti i sami ostaci (među kojima su keramika, predmeti od metala, skulptura, slikarstvo, arhitektura, životinjske i ljudske kosti i najneznatniji predmeti svakodnevnog života) dele se na sledeće tri osnovne kategorije: pogrebni, gradski i sveti (religijski), premda ponekada postoji preklapanje ovih kategorija.

Daleko najveći procenat materijala je pogrebnog karaktera; stoga postoji dosta podataka o etrurskim idejama o zagrobnom životu i o njihovim stavovima prema umrlim članovima svojih porodica.

Ali nema sumnje da su od velike važnosti i relativno siromašna obaveštenja o etrurskim naseljima.

Ostaci dobro očuvanog etrurskog grada na lokalitetu Marzabota (oko 500. godine p. n. e.) blizu Bolonje (koja je verovatno bila etrurska kolonija) otkrivaju da su Etrurci među prvima na Mediteranu organizovali grad prema mrežastom planu: osnovu mu je činila jedna glavna ulica u pravcu sever―jug, koju je presecala jedna ili više ulica u pravcu istok―zapad.

Obred koji je bio povezan s postavljanjem ovakvih temelja grada bio je Rimljanima poznat kao ritus Etruscus („etrurski obred“). Taj su sistem Rimljani najviše koristili pri postavljanju temelja za vojne logore i za nove gradove, te se on i danas može videti u mnogim evropskim gradovima.

Izgleda da su u Etruriji tako strogo organizovani urbanistički planovi bili retki, jer se češće nailazi na jednu nepravilnu šemu, koja je nastala kao rezultat stapanja selâ u doba kulture Vilanova i koja je prilagođena brdima, koja su uglavnom bila birana za mesta na kojima će se osnovati gradovi.

Žene su pre 2.500 godina imale ista prava kao muskrci i to je veoma nerviralo Grke i Rimljane

Jednom godišnje, građani bi se okupili na FanumU, najsvetijem utočištu u Etruriji. Grke i Rimljane posebno je nerviralo ponašnje žena, kao i njihova prava koja su ih maltene izjednačavala sa muškarcima. To je za njih bilo neprihvatljivo.

Svako ko bi spazio žene u publici, bio je iznenađen. Zapravo, etrurske žene su uživale u mnogo više slobode i autonomije u odnosu na žene u Grčkoj ili Rimu.

Žene i ćerke iz Etrurije su imale slobode posedovanja, nasleđivanja i prenosa imovine kako su smatrali prikladnim. Za vreme svečanih gozbi, slavile su zajedno sa muškarcima.

Za razliku od njih, druge nije bilo sramota da piju sa grčkim ženama, od kojih se generalno očekivalo da ne piju alkohol.

Etruški gradovi su održavali jaku kulturu, i rešavali sporove u krugu zajednice.

Foto: Shutterstock

Kriza i pad

Kraj 6. i početak 5. veka bio je preloman trenutak za etrursku civilizaciju. U to je vreme izbilo nekoliko kriza, od kojih se Etrurci nikada nisu potpuno oporavili i koje su, kako se ispostavilo, bile zapravo samo početak brojnih nedaća koje su imali da pretrpe u narednim vekovima.

ProterivanjeTarkvinijevaca iz Rima 509. godine st. e. lišilo ih je kontrole nad ovom strateškom tačkom na Tibru i preseklo njihov kopneni put u Kampaniju.

Uskoro su izgubili i premoć na moru, kada su brodovi sirakuškog tiranina Hijerona I naneli katastrofalan poraz njihovoj floti kod Kume 474. god. st. e.

Izgubivši svaki kontakt s etrurskim gradovima u Kampaniji, nisu mogli sprečiti da ovu oblast preuzmu umbro-sabelska plemena, koja su se iz unutrašnjosti kretala prema obali.

Sve su ove nedaće dovele do ekonomske krize i prekinule trgovinu sa gradovima na obali i na jugu, preusmeravajući trgovinu ka jadranskoj luci Spini.

Situacija se na jugu dodatno pogoršala kada je grad Veji, posle periodičnih sukoba sa Rimom, postao prva etrurska država koja je pala pod vlast ove sve snažnije sile u srednjoj Italiji (396. st. e.).