Kako je Beograd dobio prvi budistički hram u Evropi

Prva polovina 20. veka donela je nepregledne kolone izbeglica koje su napuštale Rusiju bežeći od boljševika, pa je tako krajem 1919. godine gladan, izmučen i opljačkan narod počeo da pristiže i u Srbiju. 

Foto: Beogradske opštinske novine

Među izbeglim stanovništvom Rusije već naredne godine pristigla je i manja grupa Kalmika, zapadnomongolskog naroda pretežno budističke veroispovesti, koji su se najvećim delom nastanili u Beogradu, piše portal Kafenisanje.

U periodu od 1920. do 1923. godine u Srbiju je stiglo oko 500 Kalmika, a najveći deo njih nastanio se u Beogradu, tačnije u Malom Mokrom Lugu, dok su neki živeli i na Karaburmi, oko Cvetkove pijace i na Crvenom krstu.

Gosti su u početku izazivali radoznalost Beograđana zbog svoje neobične fizionomije jer do tad nisu imali prilike da vide nešto slično. Narod niskog rasta, izrazito crne kose i široke glave sa kosim očima, klasičan mongolski tip, Beograđani su prozvali Kinezima i to ime ih je pratilo sve vreme tokom njihovog života u našoj zemlji.

Među kalmičkim stanovništvom koje je pristiglo u Srbiju našlo se i nekoliko njihovih sveštenika, a svoju prvu bogomolju Kalmici su 1923. uspostavili u dve iznajmljene prostorije u ulici Vojislava Ilića br. 47.

Kako nisu imali dovoljno novca za najamninu i opremanje hrama, kalmički sveštenici obratili su se Ministarstvu vera koje je uticalo na to da im Ministarstvo unutrašnjih dela izda dozvolu za prikupljanje dobrovoljnog priloga.

Pošto su iznajmljene prostorije bile isuviše male i dosta udaljene od kalmičkog naselja, javila se potreba za izgradnjom prvog budističkog hrama na ovim prostorima.

Usledilo je prikupljanje dokumentacije, sastanci u Ministarstvu vera i razgovor sa patrijarhom SPC Dimitrijem, nakon čega je formirana građevinska komisija i pokrenuta akcija za prikupljanje dobrovoljnih priloga.

Beograđani su se u velikom broju odazvali apelu svojih novih sugrađana, a prvi među njima bio je industrijalac Miloš Jaćimović koji je kalmičkoj koloniji poklonio parcelu od 530 kvadratnih metara, kao i 10.000 cigala, preko 7.000 komada crepa, cement i ostali građevinski materijal.

Mnogi istaknuti Srbi sledili su primer Miloša Jaćimovića, a prilog je stigao čak i od kraljevske porodice. Gradnja hrama, prvog i jedinog takve vrste u Evropi bez Rusije, završena je 1929. godine, a svečano osvećenje obavljeno je 12. decembra iste godine. Kalmički hram ili kineska crkva, kako su ga Srbi u to vreme zvali, nalazio se na Zvezdari u ulici koja je tad ponela naziv Budistička.

Danas je to Budvanska ulica.

Foto: Beogradske opštinske novine

U borbama za oslobođenje Beograda 1944. godine delimično je porušen gornji deo kalmičkog hrama, a iste godine kalmička kolonija u Beogradu prestaje da postoji jer su njeni članovi izbegli u Nemačku, a potom i u SAD.

Nove vlasti posle rata odlučile su da ni kalmički hram više ne treba da postoji jer je ovaj narod napustio našu zemlju, pa je tako 1950. godine srušena kupola hrama, a prizemlje pretvoreno u dom kulture.

Kasnije se tu smestio Socijalistički savez radnog naroda, a zatim i radna organizacija Budućnost koja je porušila hram i na temeljima izgradila dvospratnu zgradu u koju je uselila svoj servis Hlađenje.

Od kalmičke zajednice i budističkog hrama u Srbiji danas su ostale samo fotografije, dokumenti i po koja reportaža o neobičnoj kulturi koja je privukla pažnju tadašnje javnosti.