5 zanimljivih činjenica o lunarnoj ili kineskoj novoj godini

Kineska nova godina se proslavlja širom azijskog kontinenta od Vijetnama, gde je poznata pod nazivom Tet, do Južne Koreje, gde je nazivaju Seolal.

Foto: Shutterstock

Kineska ili lunarna nova godina je najvažniji i najradosniji događaj za kineski narod, zasnovan na tradiciji dugoj skoro četiri hiljade godina, iza koje je ostao veliki broj običaja koji se i danas pažljivo poštuju. 

Donosimo vam nekoliko zanimljivosti o ovom važnom danu koje možda niste znali:

Početak lunarne godine nije isti svake godine

Lunarni kalendar je zasnovan na ciklusima Meseca, tako da se datum kineske nove godine, odnosno početak Prolećnog festivala menjaju svake godine. Tehnički, pada se tokom drugog mladog meseca nakon zimskog solsticija.

Prvi dan lunarne nove godine može biti od 21. januara do 19. februara. Kina je relativno kasno usvojila gregorijanski kalendar, zvanično prešavši na njega 1912. godine (dok je sa korišćenjem počela tek 1929. godine), ali lunarni kalendar je važniji na duhovnom i kulturnom nivou.

Svi tradicionalni praznici iz lunarnog kalendara, kao što je zimski solsticij, i dalje se proslavljaju u Kini, a mnogi Kinezi i dalje računaju svoje godine i datume rođenja po lunarnom kalendaru.

Lunarni i lunisolarni kalendar nisu isti

"Lunarna Nova godina" zapravo može da ukazuje na nekoliko različitih stvari. Najšire značenje se zasniva isključivo na lunarnom kalendaru, koji se izračunava mesečnim ciklusima zasnovanim na Mesečevim fazama (islamski kalendar, na primer, je lunarni kalendar).

Neke lunarne nove godine, međutim, zasnivaju se na lunisolarnim kalendarima, koji uključuju i Mesečevu fazu i vreme u solarnoj godini. Gregorijanski kalendar - baš kao i kineski, hebrejski i drevni babilonski kalendari - su lunisolarni kalendari.

Ovo objašnjava zašto praznici kao što su Uskrs, Ramazan ili Roš Hašana u gregorijanskom kalendaru - i kineska nova godina - padaju na različite datume svake godine.

Svečanosti oko lunarne nove godine datiraju od 14. veka pre nove ere

Svakako najpoznatija proslava lunarne nove godine dolazi iz Kine. Iako je teško odrediti njeno poreklo, proslava Nove godine u Kini počela je negde oko 14. veka pre nove ere, kada je uveden kalendar zasnovan na solarnoj energiji. Kineski meseci slede Mesečeve mene.

Zbog toga oni ne slede tačno godišnja doba. Kako bi se farmerima pomoglo u odluci kada da seju ili žanju useve, sastavljači kalendara su ubacili 24 sezonska markera, koji slede sunčevu godinu i nazivaju se jiéqì.

Reč Jiéqì doslovno znači "Čvor vremena", u meteorološkom smislu i može se prevesti kao "Solarni termin". Svaki čvor je trenutak kada Sunce dostigne jednu od 24 podjednako raspoređene tačke duž ekliptike, uključujući solsticije i ekvinokse, postavljene u intervalima od 15 stepeni.

Pošto su oni solarnog porekla, ovi jiéqì-ji padaju na približno isti datum po gregorijanskom kalendaru, ali u kineskom kalendaru ne prave neki očigledan obrazac. Tek kasnije, tokom II veka pre nove ere, car Vudi zapadne dinastije Han je uveo reforme koje od tada do danas upravljaju kineskim kalendarom. 

Lunarna nova godina se ne proslavlja samo u Kini

Kineska nova godina nije jedina proslava zasnovana na lunarnoj novoj godini. Proslave lunarne nove godine se obleležavaju u Koreji, Vijetnamu, Laosu, Singapuru i mnogim drugim zemljama. Ove godine se u čast Lunarne nove godine i u Beogradu održava Kineski festival svetla na Kalemegdanu.

Lunarna nova godina je zvanični praznik u Kaliforniji

Budući da je azijska kultura vrlo popularna u Kaliforniji, 2018. godine, bivši guverner Džeri Braun potpisao je zakon kojim je lunarnu novu godinu proglasio službenim državnim praznikom.