Upoznaj Srbiju – Vranje, rodni grad Borisava Stankovića

Na jugu Srbije se nalazi Vranje, naselje koje se po prvi put spominje krajem XI veka, a danas broji oko 55.000 stanovnika.

Foto: Shutterstock

Burnu istoriju obeležila je i viševekovna vladavina turaka (tačnije četiri veka su vladali ovim gradom). Danas se u Vranju ističu objekti iz ovog perioda koji svedoče o boravku turaka: hamam, česma Đerenka, Pašin konak u kome se nalazi muzej sa stalnom postavkom koja predstavlja značajnu etnografsku zbirku…

Naravno, Vranje ima i drugih značajnih građevina, kao što su: Saborna crkva završena u XIX veku, Beli most koji se nalazi i na grbu grada, ali uživo prizor ni malo nije lep (most je pun grafita), zatim Markovo kale, crkva Svetog Nikole, a nekako se najviše ističe kuća Bore Stankovića koja je pretvorena u Memorijalni muzej.

Vremenom se naselje razvijalo kao zanatsko, trgovačko i industrijsko mesto sa kulturno-prosvetnim funkcijama i turističkim manifestacijama.

Vranje: grad brojnih turističkih vrednosti

U naselju, ali i njegovoj okolini se nalazi mnoštvo atraktivnih turističkih sadržaja koje obavezno morate posetitit. U centru se nalazi pešačka zona kojom možete prošetati, popiti piće i napuniti baterije, a potom krenuti u obilazak znamenitosti.

Što se tiče tradicionalnih specijaliteta, najpoznatije je jelo po imenu samsa – podsećaju na mantije, samo što je ovde u pitanju prazna pita prelivena kiselim mlekom. Nažalost, ovo verovatno nećete naći u ponudi u restoranima. 

Ovo je jedan apel gradu Vranju da svoje tradicionalne specijalitete uvrsti u ponudu. Turisti bi se sigurno oduševili da ovo i druga slična jela nađu svoje mesto na meniju restorana. Od restorana se preporučuju Kod Bake na ručak ili Stari bunar.

Foto: Shutterstock

Kuća Bore Stankovića

Borisav (Bora) Stanković je bio istaknuti pisac za koga dr Stevan Stanković kaže da je pisac mladosti, ljubavi, bola, patnje, radosti i veselja. Najznačajnija dela su: Koštana, Nečista krv, Tašana, Gazda Mladen, Uvele ruže… ova i brojna druga dela ni jednog čitaoca ne ostavljaju ravnodušnim.

Bori je Vranje bilo svojevrsna inspiracija i emocija, a u svojim delima je predstavljao tragične ljudske sudbine. U samom centru Vranja se nalazi rodna kuća istaknutog pisca, koja je danas pretvorena u memorijalni muzej i otvorena je za turiste.

Kuća se nalazi u Baba Zlatinoj ulici, jer je istu kupila Borina baba po kojoj je ulica i dobila naziv. Predstavlja veoma značaj spomenik kulture u Srbiji, izgrađena je sredinom XIX veka. U dvorištu se nalazi: bašta, stari dud, kaldrma i bunar, ali i letnja kuhinja u koju možete “zaviriti“ tokom posete.

U letnjoj kuhinji se nalaze različiti predmeti, kao što je posuda za čuvanje brašna, predmeti za mlevenje kafe i soli, zatim zemljano posuđe… Kuća je okružena cvećem i loznicama.

U glavnoj kući se nalaze prostorije u kojima je Bora proveo svoje detinjstvo. Posebno se ističe baba Zlatina soba, kao i gostinjska soba koja je najveća soba u kući.

Kažu da je ovu kuću Bora Stanković morao da proda nakon smrti baba Zlate, jer nije imao dovoljno sredstava da završi studije. Kasnije je grad otkupio kuću i pretvorio u muzej. Budući da je prodata za vreme života Bore Stankovića, njegovi predmeti se ne nalaze u kući.

Foto: Shutterstock

Vranjska banja među najpoznatijim banjama Evrope

Sigurno ste čuli za Vranjsku banju i da se ona nalazi među prvima u Evropi. Nalazi se na oko 11 km od centra Vranja. U banji se nalaze hipertermalne vode, čija je temperatura između 56° i 92°C. Vode ima dovoljno za banjske potrebe, pa se zato koristi i za zagrevanje prostorija, staklenika u kojima se gaji povrće, cveće…

Voda sadrži sumpor, gvožđe, kalijum, kalcijum, hlor i druge elemente. Koristi se za lečenje brojnih bolesti (banja je u nadležnosti Zavoda za prevenciju, lećenje i rehabilitaciju obolelih od degenerativnog reumatizma i posttraumatskih stanja). Godine 2011. u banji je registrovano preko 5.600 turista.

Manastir Prohor Pčinjski

Na oko 30 km od Vranja, u dolini reke Pčinje, nalazi se manastir Prohor Pčinjski. Manastir je podignut u XI veku, nekoliko puta je rušen, okupiran, a potom oslobađan. Takva burna istorija je manastiru nanela i oštećenja.

Obnovljen je za vreme kralja Milutina, u prvim decenijama XIV veka. Zanimljiv je podatak da su na manastiru krajem XIX početkom XX postavljena zvona koja su doneta iz Hilandara. Tada je manastir kompletno obnovljen.

U manastiru je postojao centar književnosti. Izvesno vreme je u manastiru boravio Justin Popović – jedan od najvećih pravoslavnih teologa XX veka, koji je rođen u Vranju.

Za turiste su posebno značajni konaci u porti manastira. Južni konak je sagrađen u drugoj polovini XIX veka i naziva se još i Vranjski konak. Posle restauracije, konak je pretvoren u hotel nacionalnog stila. Godine 1979. manastirski kompleks je proglašen spomenikom kulture i zaštićen je zakonom.

Foto: Shutterstock

Srpska truba daleko se čuje!

Bakija Bakić je bio poznati trubač, rođen je u Vranju 1923. godine (umro 1989. godine). Kaže se da je on slavu vranjske i srpske trube odneo u svet. U svojoj karijeri je nekoliko puta osvojio priznanje prva truba koja se dodeljuje na Saboru trubača u Guči.

Uspešno je vodio orkestar duže od polovine veka. Kao i većina Roma, Bakija je rano upoznao i zavoleo trubu, već sa svojih deset godina. Zahvaljujući njegovom prepoznatljivom sviranju, postao je simbol za trubačku umetnost u Srbiji.

Znameniti Vranjanci

Pored pomenutih (Bora Stanković, Justin Popović i Bakija Bakić) u Vranju su rođeni brojni značajni ljudi iz oblasti književnosti, istorije, medicije, etnografije…

Hadži-Todor Dimitrijević rođen 1889. godine. Kao publicista je objavio mnoge knjige na srpskom, engleskom, španskom, nemačkom i portugalskom jeziku. Objavio je 1914. godine knjigu pod nazivom Propast Austrije.

Jovan Hadživasiljević je rođen 1866. godine. Više decenija se bavio istraživačkim radom (istorijiska, etnografska, antropogeografska istraživanja…).

Milan Vlajinac rođen 1877. godine i bavio se mnogim naučnim disciplinama: agrarnom ekonomikom, pravnom istorijom, etnografijom i istorijskom etnografijom…

Đorđe Tasić je rođen 1892. godine, bio je profesor Univerziteta u Beogradu. Važio je za jednog od najvećih jugoslovenskih pravnih pisaca. Bavio se filozofijom, sociologijom, politikologijom i drugim naučnim disciplinama.

Dimitrije Jovičić je rođen 1889. godine, diplorao je na Medicinskom fakultetu u Parizu. Radio je na Medicinskom fakultetu u Beogradu, najviše kao dečiji hirurg. Objavio je više radova na srpskom i francuskom jeziku, a najpoznatija knjiga mu je Razvoj i značaj dečje hirurgije u pedijatriji.