Uskrs ili Vaskrs, vaskrese ili voskrese: kako vi kažete?

IZVOR: magazin.novosti.rs | NEDELJA, 02.05.2021 | 08:30

Život

Hajde da razjasnimo dilemu jednom za svagda. Kako je pravilno i šta je "srpskije" reći - Uskrs, Vaskrs ili Voskres? Šta vi mislite?

Foto:Shutterstock

Jednima je samo “Vaskrs” pravi “srpski, tradicionalni izraz”. Drugima je “Uskrs” izgovara u Hrvatskoj i nije najprirodniji za pravoslavaca.

Trećima je svejedno, ali se u raspravu uključuju jer se ona sada raširila i toliko omasovila da ni oni koji su godinama srećno i mirno slavili ovaj praznik više nisu sigurni kako se “pravilno” čestita – “Hristos voskrese”, “Hristos uskrse”, “Hristos vaskrese“, “Hristos vaskrs“ ili nekako potpuno drugačije.

Za početak, lingvistički, ispravno je i jedno i drugo i treće!

“Vaskrs” je srpskoslovenski oblik koji pripada srpskom crkvenom i književnom jeziku, koji se do sredine XVIII veka upotrebljavao u svim krajevima pod upravom Srpske pravoslavne crkve.

“Voskresenije” je ruskoslovenski oblik i reč je o staroslovenskom jeziku ruske redakcije koji je danas jezik srpske crkve. Naime, srpskoslovenski jezik kao zvanični crkveni jezik Srbi su sredinom XVIII veka zamenili ruskim crkvenim jezikom. U tom crkvenom jeziku reči o kojima govorimo izgovaraju se na ruski način – sa “o” u prvom slogu, pa se tako kaže - Voskresenije, voskresnuti, voskrese.

Kako Srbi nisu zaboravili ni svoj stari naziv za ovaj praznik u opticaju je ostalo i “Vaskrs” i “Voskrsenije”.

Pravilno je reći i “Uskrs”! Ova reč “Uskrs” pripada srpskom narodnom jeziku. Reč je o autentičnom izrazu koji je u neka davna vremena nastao prilagođavanjem onoga što je izgovoreno u crkvama.

Postoje samo ovi oblici

Nema govora o tome da su neki nazivi ovog praznika “hrvatski”, a drugi “srpski”. Postoji samo “Uskrs” (srpski narodni izraz), “Vaskrs” (srpskoslovenski književni i crkveni oblik) i “Voskresenije” (ruskoslovenski oblik i današnji srpsko-crkveni izraz).

''Ako i postoji neka razlika ona je, navode neki lingvisti, stilske prirode – prefiks “vas-” se smatra svečanijim, a prefiks “us-” pripada stilski neutralnom standardu.''

Ova reč je, kao i mnoge druge u našem jeziku, prilikom poslednje velike reforme jezika dobila svoj uprošćeni oblik u narodnom, to jest govornom jeziku.

Međutim, zbog značaja ovog praznika nad praznicima, zbog konstantne upotrebe bogoslužbenih knjiga na crkvenoslovenskom jeziku, u crkvenoj upotrebi se održao i zvanično se koristi oblik sa prefiksom VA-skrs, kao i u izvedenicama Vaskrsenje, vaskrsao... U crkvenom kalendaru piše Vaskrsenje Gospoda Isusa Hrista - Vaskrs, objašnjava za Istorijski zabavnik Ivan Neđić, profesor pripravnik Bogoslovije Svetog Arsenija.

Ovaj oblik je bliži originalnom staroslovenskom izrazu, i potpuno saglasan crkvenoslovenskom VO-skresenije. Koliko se ovaj način izražavanja sačuvao u crkvenoj svesti svedoče i nazivi drugih praznika koji počinju istim prefiksom kao što su Vaznesenje, Vavedenje i drugi. Teško je da ćete čuti da neko kaže praznik Uznesenja ili Uvedenja, a većina će reći Uskrs.

Što se pozdrava za najveći hrišćanski praznik tiče, nije se uobičajilo “Hristos uskrsnu”, ali druge dve varijante jesu – “Hristos vaskrse” i “Hristos voskrese”. I obe su potpuno ispravne!